Temat lekcji muzealnej: Style w ogrodach
Poziom: klasy gimnazjalne i ponadgimnazjalne
Czas lekcji: 1h-1.15h
Forma: praca indywidualna, w grupach, w parach.
Środki dydaktyczne: teczka z materiałami i zadaniami do samodzielnego lub grupowego rozwiązania w trakcie zajęć (wybrane karty z teczki „Natura i kultura” – karta I, IV, V, VI, VII i VIII).
Metody pracy: dyskusja, elementy wykładu (jeśli musimy przekazać konkretne informacje).
Cele lekcji:
Ø zdobycie przez uczniów wiedzy na temat kształtowania ogrodów w XVII, XVIII i początkach XIX wieku, etapów rozbudowy rezydencji królewskiej, tematyki i symboliki jej fasad;
Ø kształtowanie umiejętności samodzielnej pracy oraz pracy w grupach;
Ø rozwijanie umiejętności zbierania, selekcji i interpretowania uzyskanych informacji;
Ø kształtowanie umiejętności kojarzenia faktów;
Ø nabywanie umiejętności analizy;
Ø po lekcji uczeń potrafi zdefiniować następujące pojęcia: ogród, park, fasada, aleja, boskiety, szpalery, parter (w sensie ogrodowym oczywiście), labirynt, fontanna, gaj, gazon, pergola, historyzm;
Ø po lekcji uczeń wie, jakie występują różnice pomiędzy ogrodem barokowym a parkiem krajobrazowym; potrafi także wskazać zależności mody ogrodowej od zmieniających się stylów i kierunków w sztuce.
Przebieg lekcji:
Wstęp ( dziedziniec lub brama główna 15 – 20 min):
ü Jeżeli uczniowie byli już na zajęciach w pałacu można pominąć historię budowy pałacu i uwagi dotyczące biografii króla. Jeśli jednak grupa przyszła tylko na lekcję w ogrodzie, to koniecznie należy we wstępie poruszyć następujące zagadnienia:
ü Kiedy i dlaczego został wybudowany pałac w Wilanowie (przy okazji kilka słów o królu);
ü Opowiedzieć o rozwoju rezydencji (dwór - pałac – skrzydła);
ü Założenie barokowe – „między dziedzińcem a ogrodem” – wytłumaczyć na czym polegało;
ü Poruszyć zagadnienie obecności ogrodów i zmieniających się mód w sztuce ogrodowej.
Dziedziniec
ü Zatrzymujemy się przy fasadzie głównej pałacu i zastanawiamy się wspólnie z grupą, jak można odczytać symbolikę dekoracji zewnętrznej (w tym zadaniu mogą pomóc dane biograficzne króla);
ü W tym miejscu można rozpocząć dyskusję, dlaczego fasady barokowych pałaców posiadały zwykle bogaty program ikonograficzny, podczas gdy dziś raczej rzadko się spotyka, by ktoś umieszczał na fasadzie swojego domu rzeźby czy płaskorzeźby (reprezentacyjność, podkreślanie zasług itp.). Dlaczego dziś nie? A jeśli tak, to w jaki sposób?
ü Należy się zastanowić wspólnie z grupą, dlaczego tak ważnym elementem w założeniu rezydencjonalnym był ogród. Jakie grupa może wymienić funkcje ogrodów. Czy uczniowie myślą, że nie uległy one zmianie do dziś. W tym miejscu należałoby wprowadzić terminy: ogród i park (zapytać uczniów, która forma była starsza i dlaczego; można zwrócić uwagę na rodowód ogrodów – Eden).
ü Kolejny etap to wejście do ogrodu.
Ogród barokowy
ü Omawiamy formy ogrodu barokowego – należy wskazać na jego genezę i rozwój (można podać kilka podobnych ogrodów znajdujących się w innych krajach).
ü Koniecznie w tym miejscu należy wyjaśnić terminy: aleja, boskiety, szpalery, parter, labirynt, fontanna, oranżeria. W zadaniu tym mogą pomóc karty pracy np. karta V (fajne, proste ćwiczenia, które nieco ocieplą atmosferę zajęć).
ü Podczas omawiania barokowej części ogrodu dobrze by było zatrzymać się przy kilku rzeźbach ogrodowych i zastanowić się nad ich formą, treścią i funkcją (koniecznie trzeba podczas zajęć zwrócić uwagę na program literacki lub filozoficzny, który często towarzyszył takim założeniom).
Ogrody krajobrazowe XVIII wieku – uwagi wstępne
ü Omawiamy kierunki rozwoju sztuki ogrodowej w XVIII wieku;
ü Należy wskazać na Anglię i wspomnieć choćby o prekursorach nowych prądów ogrodowych (to również znajduje się we wspomnianych kartach pracy).
ü Ogromna popularność angielskiej sztuki ogrodowej w całej Europie – traktaty ogrodnicze, publikacje filozofów, literatów, poetów.
Ogród angielsko-chiński
ü W tym miejscu można rozwinąć wątek powiązań angielskiej sztuki ogrodowej z chińską. Myślę, że ten motyw zajęć może być dla uczniów interesujący.
ü Można zadać im pytania dotyczące ich wyobrażeń na temat ogrodów chińskich (może widzieli w jakimś czasopiśmie lub TV). Na tej podstawie należy wytłumaczyć fascynację Dalekim Wschodem, która ogarnęła Europę już w XVII stuleciu i która różnymi drogami konsekwentnie rozwijała się w stuleciu następnym.
ü Należy podać kilka przykładów takich założeń (z uwzględnieniem pierwszego takiego ogrodu i pierwszego projektanta takich ogrodów).
ü Wspólnie z grupą próbujemy ustalić cechy ogrodu angielsko-chińskiego.
Angielski ogród krajobrazowy
ü Omawiamy tą część ogrodu ze szczególnym uwzględnieniem historii jego powstania oraz poszczególnych budowli ogrodowych.
ü W tym miejscu można przeprowadzić ćwiczenie np.: podzielić klasę na grupy i polecić każdej grupie odnaleźć wybrany obiekt w parku oraz wskazać jego funkcję, cechy. Bazując na obserwacji uczniów omawiamy wszystkie ważniejsze punkty w parku. Poza tym takie ćwiczenie wprowadza trochę luzu i możliwość pochodzenia po parku.
Podsumowanie
ü Na koniec możemy przeprowadzić powtórkę np. z terminów, które uczniowie poznali podczas zajęć.
ü Zastanawiamy się wspólnie z uczniami jaka obecnie panuje moda ogrodowa. Czy zaobserwowali jakieś charakterystyczne elementy w dziś aranżowanych ogrodach? Jeśli tak, to jakie? Może obecnie architekci krajobrazu odwołują się również do tradycji?
Uwaga!
Lekcja w ogrodzie i parku aż kusi, by wprowadzić więcej luzu. Pamiętajmy jednak o tym, że to także lekcja, z której uczniowie powinni wynieść konkretne informacje. Nie może to być jedynie spacer!
Bibliografia:
Literatura podstawowa:
Bibliografia:
W. Fijałkowski, Wilanów – pałac i ogród, Warszawa 1978
L. Majdecki, Historia ogrodów, Warszawa 1978
P. Hobhouse, Historia ogrodów, Warszawa 2005
Ogród: forma, symbol, marzenie, katalog wystawy, Zamek Królewski w Warszawie, 1998
Wojciech Fijałkowski, Królewski Wilanów, 1997
Literatura uzupełniająca:
W. Tatarkiewicz, Estetyka nowożytna, Warszawa 1967
Myśl o sztuce i sztuka XVII i XVIII wieku, pod red. J. Białostocki, Warszawa 1970
przygotowała: Katarzyna Liwak-Rybak
